გავეცნოთ სასათბურე მეურნეობებს შემდეგი ორი კომპანიის მაგალითზე:
შპს “გრინჰაუზ ჰოლდინგი” (პლანტა / Planta)
შპს “ჰერბია” (Herbia)
ზოგადი მიმოხილვა
კომპანიების ძირითად საქმიანობას წარმოადგენს ბოსტნეულისა და/ან მწვანილის წარმოება სასათბურე პირობებში და მათი საბითუმო რეალიზაცია.
შპს “გრინჰაუზ ჰოლდინგი” ორი შვილობილი კომპანიის მეშვეობით ოპერირებს: სს “საქართველოს სათბურის კორპორაცია” და შპს “ქართული აგრო სახლი“. “საქართველოს სათბურის კორპორაცია” მართავს 12 ჰექტარზე არსებულ სასოფლო-სამეურნეო სასათბურე კომპლექსს, სადაც ძირითად მოსავალს პომიდორი და კიტრი წარმოადგენს. “ქართული აგრო სახლი” კი ამ პროდუქციის შემფუთავი და დისტრიბუტორი კომპანიაა. წარმოებული პროდუქციის რეალიზაცია ძირითადად “პლანტას” ბრენდის ქვეშ ხორციელდება.
“ჰერბია“ 3 ჰექტარზე გაშენებული სასათბურე მეურნეობაა, სადაც კომპანია ახდენს მწვანილისა და ბოსტნეულის მოყვანას, დაფასოებას და დისტრიბუციას.
წარმოდგენილი კომპანიების მაგალითზე, სასათბურე მეურნოებაში საოპერაციო მოგების მარჟა 5%-15%-ის ფარგლებშია, EBITDA მარჟა კი 15%-20%.
თუმცა, სექტორის სპეციფიკიდან გამომდინარე, ორივე კომპანიის შემთხვევაში შეიმჩნევა პრობლემები საბრუნავი კაპიტალის მართვასთან დაკავშირებით. კომპანიებს მალე უწევთ ფულის გადახდა მომწოდებლებთან, თუმცა დიდხანს ელოდებიან ფულის მიღებას საცალო სავაჭრო ობიექტებიდან.
- “ჰერბიას” დადებითი საოპერაციო მოგების მიუხედავად, უარყოფითი თავისუფალი ფულადი ნაკადები (free cash flow) აქვს. კომპანია დივიდენდის გაცემას ახდენს დამატებით აღებული სესხით და არა საოპერაციო საქმიანობიდან დაგენერერირებული ფულადი ნაკადებით.
- “პლანტას” შემთხვევაშიც, კომპანიას არ ჰქონდა საკმარისი თავისუფალი ფულადი ნაკადები. განსაკუთრებით იმ პირობებში, რომ კომპანია აქტიურად აგრძელებს კაპიტალური დანახარჯების განხორციელებას. ამიტომ, 2021-23 წლებში კომპანიამ დამატებით ₾8 მილიონის საკუთარ კაპიტალში შენატანი განახორციელა სესხზე მომსახურებისთვის და სხვა საინვესტიციო საქმიანობისთვის. კომპანიას დივიდენდი ჯერ არ გაუცია.
კომპანიების ფინანსური ანალიზისთვის შევხედოთ 2023 წლის მონაცემებს.
ფინანსური მიმოხილვა
“პლანტას” შემოსავლებმა ₾23 მილიონი შეადგინა. ბოლო 5 წელში (2018-23) კომპანია საშუალოდ წლიურად 10%-ით იზრდებოდა, თუმცა კომპანიის შემოსავლები 2023 წელს 9%-ით შემცირდა.
“ჰერბიას” ბრუნვამ ₾11 მილიონი შეადგინა, 2-ჯერ ნაკლები ვიდრე წამყვანი ბოსტნეულის სასათბურე მეურნეობის. თუმცა, “ჰერბიას” ზრდის ტემპი გაცილებით მაღალი იყო. 2018-23 წლებში, კომპანია საშუალოდ წლიურად 19%-ით იზრდებოდა. 2023 წელს “ჰერბიას” შემოსავლებიც შემცირდა 8%-ით.
“ჰერბიას” საერთო მოგების მარჟა (gross profit margin) 69%-ია. “პლანტას” (“გრინჰაუზ ჰოლდინგი”) თვითღირებულების ხარჯები არ აქვს გამოყოფილი, ამიტომ საოპერაციო ხარჯებში მაქვს თვითღირებულების ხარჯებიც გაერთიანებული შესადარისობისთვის.
კომპანიების საოპერაციო ხარჯების წილი შემოსავლებში (თვითღირებულების ჩათვლით) 85%-95%-ის ფარგლებშია.
- “პლანტა” და “ჰერბია” ხელფასებზე შემოსავლების 30% და 15%-ს ხარჯავენ, შესაბამისად. “პლანტას” შედარებით მაღალი სახელფასო ხარჯები განაპირობებს კომპანიის შედარებით დაბალ საოპერაციო მოგების მარჟასაც.
“პლანტას” საოპერაციო მოგების მარჟა 5%-ია, “ჰერბიასი” კი 15%. EBITDA მარჟების მხრივ, “პლანტას” მაჩვენებელი 15%-ია, “ჰერბიასი” 20%.
“ჰერბია” გაცილებით მაღალლევერიჯიანი კომპანიაა, ვიდრე “პლანტა”. “პლანტამ” ბოლო წლებში თავისუფალი ფულადი ნაკადების დიდი ნაწილი სესხის გადასაფარად გამოიყენა, შესაბამისად 2023 წლისთვის სესხის წილი აქტივებში 10%-ს შეადგენდა. “ჰერბიას” იგივე მაჩვენებელი კი 59%-ია, ვინაიდან კომპანია სესხზე მომსახურებისთვის და დივიდენდის გასაცემად დამატებით სესხს იღებდა.
“ჰერბიამ” ბოლო სამ წელში (2021-23) მფლობელებზე ჯამურად ₾4.5 მილიონი გასცა, რაც უმეტესად აღებული სესხით დაფინანსდა. ბოლო ექვს წელში (2018-23) კი კომპანიამ ჯამურად ₾5.7 მილიონის მოცულობის დივიდენდი გასცა. “პლანტას” დივიდენდი არ გაუცია.
ვინაიდან სექტორი კაპიტალურად ინტენსიური ბიზნესია, საინტერესოა შევხედოთ კომპანიების მიერ ძირითადი საშუალებების უტილიზაციას და გავიგოთ თუ რამდენად ეფექტურად იყენებენ გრძელვადიან ფიქსირებულ აქტივებს შემოსავლების გენერირებისთვის.
ამის შესაფასებლად შევხედოთ Fixed Asset Turnover (FAT) Ratio-ს, რის მიხედვითაც ირკვევა, რომ კომპანიებს ან დაბალი ეფექტურობის მაჩვენებელი აქვთ, ან ეს კოეფიციენტი დაღმავალ ტრენდზეა:
- “პლანტას” შემთხვევაში ეს მაჩვენებელია 2.8x, რაც ნიშნავს რომ თითო ლარის ღირებულების ძირითადი საშუალებებით, კომპანია აგენერირებს 2.8 ლარს. თუმცა, “პლანტამ” ₾22 მილიონის ძირითადი საშუალებები ჩამოწერა 2019 წელს, რამაც ხელოვნურად გაზარდა ეს მაჩვენებელი. აქტივების ჩამოწერამდე, 2018 წელს, კომპანიის Fixed Asset Turnover კოეფიციენტი მხოლოდ 0.4x იყო.
- “ჰერბიას” FAT კოეფიციენტი კი დაღმავალ ტრენდზეა. 2023 წელს, კომპანიის FAT კოეფიციენტი 1.0x იყო , მაშინ როდესაც 2019 წელს იგივე მაჩვენებელი 1.9x-ს შეადგენდა.
დამატებითი ინფორმაცია
ქვედა გრაფიკში შეგიძლიათ იხილოთ კომპანიების შემოსავლების დინამიკა 2018-23 წლებში:
კომპანიის მფლობელები:
1️⃣ შპს "გრინჰაუზ ჰოლდინგი" (პლანტა)
💼 კომპანიის მფლობელი:
- GCF Luxemburg: 100% ("საქართველოს თანაინვესტირების ფონდთან" დაკავშირებული კომპანია)
საბოლოო მაკონტროლებელი ფიზიკური პირი: ეკატერინე ხვედელიძე
2️⃣ შპს "ჰერბია"
💼 კომპანიის მფლობელები:
- რევაზი ჯანელიძე: 50%
- ზურაბი ჯანელიძე: 25%
- დავითი ჯანელიძე: 25%